Γράφει η δασκάλα της Δ’ Δημοτικού Αριάννα Καυκή:
Λόγω των ημερών που πλησιάζουν και της έντυπης παραδόσεως των σχολικών επιδόσεων των μαθητών στους γονείς, απαραίτητη θα ήταν μία υπενθύμιση της πραγματικής σκοπιμότητας των γνωστικών αξιολογήσεων των μαθητών στο καθ’ έκαστο σχολικό περιβάλλον. Οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί που έχουν εντρυφήσει στον τομέα της εκπαιδευτικής και μαθητικής αξιολόγησης μιλούν πλέον για ανεπάρκεια του τρέχοντος συστήματος και αναγκαιότητα επαναθεώρησής του από μία πιο σύγχρονη παιδαγωγική σκοπιά. Η ικανοποίηση αυτού του αιτήματος, θα αποτελούσε μία μεγάλη μεταρρύθμιση ενός συστήματος που εφαρμόζεται εδώ και –περίπου- τέσσερις δεκαετίες στο ελληνικό σχολικό περιβάλλον και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της εξέλιξης της σχολικής ζωής του κάθε ελληνόπουλου, από τη στιγμή που εισέρχεται για πρώτη φορά από την πόρτα του σχολείου μέχρι και το πέρας της εκπαιδευτικής του πορείας.
Το αξιολογικό αυτό σύστημα που ισχύει μέχρι και σήμερα έχει τις ρίζες του – όπως είναι φυσικό- σε ευρωπαϊκές φιλελεύθερες ιδεολογίες που διαδόθηκαν στον εκπαιδευτικό και κοινωνικό τομέα κατά το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα. Σύμφωνα με τον Πυργιωτάκη, «στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η σύγχρονη παιδαγωγική πολιτική χρησιμοποίησε ένα ριζοσπαστικό για τα δεδομένα της εποχής λεξιλόγιο, με όρους όπως «ισότητα ευκαιριών», «κοινωνική δικαιοσύνη» κ.λπ. Από τη δεκαετία του 1980 και κυρίως μετά την επικράτηση του φιλελευθερισμού το μεταρρυθμιστικό αυτό λεξιλόγιο άλλαξε ριζικά». Έκτοτε, ακούγονται όροι όπως «παραγωγικότητα», «ανταγωνιστικότητα» και «αξιολόγηση». Σήμερα, η αύξηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας έγινε κοινωνική αρχή, από την οποία δεν φαίνεται να διαφεύγει ούτε το σχολείο. Στα πλαίσια της γενικότερης αυτής αντίληψης, διαμορφώθηκε και η τάση για συχνές εξετάσεις και αξιολόγηση των μαθητών. Το παιδί λίγους μήνες μετά την εγγραφή του στο σχολείο, κρίνεται από ένα σύστημα βαθμολογίας που θα το ακολουθεί σε όλη του τη σχολική ζωή. Οι βαθμοί που θα πάρει, έχουν μεγάλη σημασία όχι μόνο για το μέλλον του, αλλά και για τη διαμόρφωση της ζωής του μέσα και έξω από το σχολείο.
Η αξιολόγηση των μαθητών και η κατάταξή των γνωστικών ικανοτήτων τους σε μία κλίμακα αύξουσας διαβάθμισης, πολλές φορές έχει θετικά αποτελέσματα και για τον ίδιο τον μαθητή αλλά και για τα άτομα του περιβάλλοντός του που ασχολούνται με την πρόοδο και την εξέλιξή του στο μορφωτικό και τον ηθικό τομέα. Έχοντας στα χέρια του τον έλεγχό του, ο μαθητής αντιλαμβάνεται την απόδοσή του στο κάθε μάθημα και αναλογίζεται το μέγεθος της προσπάθειας που κατέβαλε το προηγούμενο διάστημα. Αν η βαθμολογία ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του και στον χρόνο που αφιέρωσε για την εξέλιξη και την πρόοδο του, τότε ο ίδιος θα ανταμειφθεί με τον καλύτερο τρόπο και θα νιώσει εσωτερική ικανοποίηση και ανακούφιση. Από την άλλη πλευρά, μία μέτρια βαθμολογία μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για εσωτερική ανασκόπηση και ανατροφοδότηση του ίδιου από τα λάθη του και τις βεβιασμένες επιλογές. Ο μαθητής θα αντιληφθεί τη σημασία της προσπάθειας και της προσήλωσης σε ένα στόχο και θα την εφαρμόσει κατά το επόμενο διάστημα για να βελτιώσει τον εαυτό του.
Τα θετικά αυτά στοιχεία ,όμως, ελλοχεύουν και πολλούς κινδύνους. Πρώτος και βασικότερος: Η βαθμοθηρία και η αποκλειστική στοχοθεσία όλων των ενεργειών του μαθητή στους βαθμούς. Η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μία συνεχής διαπραγμάτευση που οφείλει να αποσκοπεί στην βελτίωση, τον εμπλουτισμό των γνώσεων και ικανοτήτων του νεαρού ακροατή και όχι στη μέτρηση και τοποθέτηση αυτών σε έναν αριθμητικό πίνακα. Οι βαθμοί είναι μία σύντομη περιγραφή της απόδοσης του μαθητή, κατά τη διάρκεια ενός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος και όχι η περιγραφή του επιπέδου της νοημοσύνης του. Τόσο ο εκπαιδευτικός της κάθε τάξης όσο και οι γονείς πρέπει να αποτρέπουν το παιδί από το να προσανατολίζει όλη του την προσπάθεια και τη σχολική ζωή του σε έναν και μοναδικό σκοπό, τους βαθμούς. Αν δεν συμβεί αυτό, τότε το παιδί αποκτά «αριθμητικές εμμονές» και η διαδικασία της μάθησης από δημιουργική – που πρέπει να είναι- μετατρέπεται, δυστυχώς, σε τυποποιημένη. Το σχολείο αποτελεί μία μικρογραφία της μελλοντικής κοινωνίας στην οποία- σε λίγα χρόνια- θα αποτελέσει ενεργό μέλος και ο μικρός μαθητής. Μέσα σε αυτή, θα πρέπει να προσπαθεί και να εξελίσσεται συνεχώς αν θέλει να τα καταφέρει. Με τον ίδιο τρόπο οφείλει και πρέπει να λειτουργεί και το σχολείο˙ να επαινεί τη συνεχή προσπάθεια για αυτοβελτίωση και θέληση και να αποτρέπει την επανάπαυση και την αδράνεια.
Ακόμη ένα ολέθριο κοινωνικό σφάλμα, αποτελεί και η διαιώνιση του παρακάτω μοτίβου. Οι μαθητές που σημειώνουν μεγάλη επίδοση στα μαθήματα είναι ιδιαίτερα αγαπητοί από τους δασκάλους τους και βρίσκονται στο επίκεντρο της σχολικής ζωής αλλά και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Η υψηλή βαθμολογία συνοδεύεται συνήθως από δώρα και άλλες επαινετικές ενέργειες. Αντίθετα, οι αδύναμοι μαθητές συναντούν συνήθως την αδιαφορία και την επίκριση των γονέων καθώς –συχνά- και τον ψόγο των δασκάλων. Και κάπως έτσι, η σχολική επίδοση καταλήγει να ταυτίζεται σχεδόν πάντοτε με τη νοημοσύνη. Σύμφωνα με τον Παπακωνσταντίνου, «Τόσον συμπίπτουν η ευφυία και η μάθησις , ώστε οι βαθμοί που λαμβάνει ένας εις τα μαθήματα να δεικνύουν και τον βαθμόν ευφυΐας του, αντιστρόφως δε ο βαθμός ευφυΐας να δεικνύει και το ύψος της βαθμολογίας εις το οποίον δύναται να φθάσει ο μαθητής». Οι αντιλήψεις βέβαια αυτές, δεν γίνονται δεκτές στη σύγχρονη παιδαγωγική επιστήμη εφόσον η αποδοτικότητα του μαθητή εξαρτάται και από άλλους ποικίλους παράγοντες τόσο σχολικής όσο και εξωσχολικής φύσεως. Σύμφωνα με τον Ξωχέλλη « δεν είναι δυνατόν να υποστηριχθεί πλέον σήμερα με έγκυρη επιστημονική επιχειρηματολογία η πρακτική που εφαρμόζεται ακόμη στο σημερινό σχολείο, όπου η σχολική επίδοση εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως προέκταση της ευφυΐας του ατόμου». Ο εκπαιδευτικός και οι γονείς θα πρέπει λοιποί να επιδιώκουν και να επικεντρώνονται στη βελτίωση του μαθητή και να πιστεύουν σε αυτήν, διαφορετικά οι δυνατότητές του μπορεί να περιοριστούν δραστικά λόγω αρνητικής ανατροφοδότησης. Ο κάθε μαθητής, αποτελεί μία ιδιαίτερη προσωπικότητα με τη δική της προσωπική αξία η οποία πρέπει να διαφυλαχθεί και έχει μεγαλύτερη σημασία από τους βαθμούς.
Τελευταίο μα καθόλου ασήμαντο στοιχείο που συμβάλλει στον ανεπαρκή χαρακτηρισμό του τρέχοντος μαθητικού αξιολογικού συστήματος, είναι η τυποποιημένη και «λακωνική» μορφή του κριτηρίου ελέγχου, η οποία δεν δίνει λεπτομέρειες για τα στοιχεία από τα οποία προήλθε. Ο αριθμός «8» δίπλα από το μάθημα της Γλώσσας δεν εξηγεί τα ατελείωτα «γιατί» των περισσότερων μαθητών που ενδιαφέρονται για τη σχολική τους πορεία. Με άλλα λόγια, οι μέθοδοι αξιολόγησης στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής πραγματικότητας, έχουν περισσότερο ποσοτικό χαρακτήρα και σε ελάχιστες περιπτώσεις περιγραφικό. Η ποσοτική αξιολόγηση στο σχολικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στις μικρές τάξεις τις περισσότερες φορές, δεν συμβάλλει στην ανατροφοδότηση του μαθητή από τα λάθη του, γιατί δεν του τα επισημαίνει. Ίσως να ήταν περισσότερο ωφέλιμο στις τάξεις αυτές ο βαθμός να συνοδεύεται και από μία περιγραφική αξιολόγηση της απόδοσης του κάθε παιδιού κατά το διάστημα που έχει παρέλθει, έτσι ώστε το ίδιο να ξέρει που ακριβώς πρέπει να προσπαθήσει περισσότερο έχοντας ως στόχο τη βελτίωση. Ευχάριστη εναλλακτική αυτής της μεθόδου, θα ήταν και η αξιολογική μέθοδος portfolio που εφαρμόζεται σε σύγχρονα σχολικά περιβάλλοντα του εξωτερικού. Σύμφωνα με αυτή, ο κάθε μαθητής δημιουργεί στο κάθε μάθημα τον δικό του φάκελο με τις εργασίες του από την αρχή της σχολικής χρονιάς, παρακολουθεί μόνος του την εξέλιξη της πορείας του και βαθμολογεί σε περιγραφική κλίμακα τον εαυτό του. Βέβαια με βάση το υπάρχον ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η μέθοδος αυτή ως προς την εφαρμογή της φαντάζει ολίγον ουτοπική. Ωστόσο, αρκετοί εκπαιδευτικοί -ειδικά στις μικρές τάξεις- την εφαρμόζουν!
Το σημαντικό λοιπόν είναι μαθητές και γονείς να διατηρούν την ψυχραιμία τους σε τέτοιες περιόδους και να επαινούν την προσπάθεια και τον κόπο των παιδιών. Αν τα εκείνα έχουν γαλουχηθεί και ανατραφεί με σωστές αξίες και πρότυπα, οποιαδήποτε δυσκολία και να συναντήσουν μπροστά τους θα βάλουν τα δυνατά τους να την αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα και ζήλο, ακόμα και αν η συγκεκριμένη δυσκολία είναι στην προκειμένη περίπτωση ένα απογυμνωμένο «8» ή «9»!
