Γράφει η Κωνσταντίνα Κλουτσινιώτη, δασκάλα της Β΄Δημοτικού:
Θα ήταν ωφέλιμο για τα παιδιά να αντιληφθούν το νόημα της φράσης που είπε κάποτε ένας παππούς στον εγγονό του:
«Παιδί μου, όταν διαβάζεις ταξιδεύεις στον κόσμο χωρίς να κάνεις ούτε βήμα»
Μέσα από τη σχολική ζωή, το παιδί συνειδητοποιεί ότι κάθε δραστηριότητα στο σχολείο έχει τον κατάλληλο χρόνο αλλά και χώρο. Με τον τρόπο αυτό, μαθαίνει να διαχειρίζεται τις αυθόρμητες ανάγκες του και να τις μεταθέτει για αργότερα, για το διάλειμμα ή για το σχόλασμα. Μαθαίνει δηλαδή, να αυτοπεριορίζεται και να υπομένει.
Τι μπορεί να περιμένει το παιδί όταν, τελειώνοντας την ημέρα του στο σχολείο, επιστρέφει στο σπίτι; Περιμένει να ξαναγίνει παιδί, να ξαναβρεί τον αυθορμητισμό του, να παίξει, να χαλαρώσει και να αποφορτιστεί από το σχολείο. Για να μπορέσει να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα της ζωής του μαθητή, είναι ανάγκη να το βοηθήσουμε να οργανώσει το διάβασμά του, ώστε να του μένει χρόνος να ασχολείται και με εξωσχολικές δραστηριότητες-οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και κυρίως σε ζητήματα πειθαρχίας.. Δεν είναι δυνατόν να αναπτύξει θετική στάση απέναντι στο σχολείο αν βλέπει ότι αυτό έρχεται να ματαιώσει όλες τις υπόλοιπες ανάγκες του.
Ο χρόνος που αφιερώνει κάθε μαθητής για να μελετήσει δεν είναι ανάλογος με το πόσο καλά μαθαίνει αυτό που μελετά. Καθένας που μαθαίνει καινούρια πράγματα έχει συγκεκριμένα χρονικά όρια και συγκεκριμένη ταχύτητα που χρειάζεται για να αφομοιώσει τη νέα γνώση. Όταν ξεπεραστούν αυτά τα όρια οι πνευματικές δυνάμεις εγκαταλείπουν εντελώς το παιδί, οι μηχανισμοί μάθησης «μπλοκάρονται» και η μάθηση σταματά. Ό,τι κάνει πέρα από τα όρια αυτά προκαλεί αντιπάθεια για τη διαδικασία της μάθησης και για το σχολείο.
Ο τρόπος με τον οποίο θα οργανώσει το παιδί το διάβασμα στο σπίτι δεν αποτελεί προϊόν μιας συγκεκριμένης «συνταγής». Το σίγουρο είναι ότι τα μαθήματα στο σπίτι πρέπει να γίνονται τη στιγμή που το παιδί μπορεί να συγκεντρωθεί και να αποδώσει καλύτερα. Άλλα παιδιά αποδίδουν καλύτερα αν κοιμηθούν το μεσημέρι, άλλα αφού πρώτα χαλαρώσουν και άλλα αν κάνουν νωρίς τα μαθήματά τους. Συνεπώς, από το ίδιο το παιδί θα προκύψει η χρονική στιγμή που μπορεί να μελετήσει καλύτερα, αφού πρώτα δοκιμάσει διάφορες τεχνικές.
Η ταχύτητα, η διάρκεια και το αποτέλεσμα της μελέτης διαφέρουν από παιδί σε παιδί και εξαρτώνται από παράγοντες όπως η ηλικία του, το πόσο ευχαριστεί ή όχι το παιδί αυτό που πρέπει να μελετήσει καθώς και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μελετά. Είναι μάταιο να περιμένουμε από ένα παιδί να μελετήσει σωστά τα μαθήματά του, αν έχουν προηγηθεί γκρίνιες, φωνές, φασαρίες, κλάματα ή αν το διάβασμα στο σπίτι έρχεται σαν τιμωρία. Επιπλέον, είναι απαραίτητο το παιδί να έχει έναν χώρο όπου να μπορεί να μελετά συγκεντρωμένο, χωρίς να διασπάται η προσοχή του από άλλα ερεθίσματα. Θα ήταν παράλογο να περιμένουμε από το παιδί να συγκεντρωθεί στη μελέτη του όταν, για παράδειγμα, όλη η υπόλοιπη οικογένεια παρακολουθεί κάτι ευχάριστο στην τηλεόραση ή αν ο πατέρας παίζει με το μικρότερο αδερφάκι του το αγαπημένο τους παιχνίδι. Το παιδί θα πρέπει να εισπράττει το μήνυμα, ότι οι γονείς του καταλαβαίνουν ότι αυτό που κάνει είναι κάτι σπουδαίο, κάτι που χρειάζεται προσπάθεια και αναγνώριση.
Οι γονείς χρειάζεται να βοηθούν το παιδί τους να μαθαίνει. Το σχολείο αναλαμβάνει τη μόρφωση των παιδιών και τους δίνει εφόδια για να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τις ανάγκες της ζωής, όμως η συμπαράσταση των γονέων στη διαδικασία της μάθησης είναι απαραίτητη. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να πάρουν τον ρόλο του δασκάλου και να διδάξουν στο παιδί το μάθημα με τον δικό τους τρόπο. Ο εκπαιδευτικός έχει τον κύριο λόγο στη μέθοδο της διδασκαλίας! Εκείνος θα σχεδιάσει και θα οργανώσει τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά θα μάθουν κάτι καινούριο και θα σκέφτονται χρησιμοποιώντας καινούρια δεδομένα. Οι γονείς δεν χρειάζεται να υποχρεώνουν το παιδί να εξαντλεί όλο τον χρόνο του στο σπίτι προσπαθώντας να ξεπεράσει τις προσδοκίες του εκπαιδευτικού, αναζητώντας στοιχεία από βοηθήματα και αποστηθίζοντας το μάθημα της επόμενης μέρας. Αυτά θα κουράσουν το παιδί, αλλά και θα το δυσκολέψουν, αν η μέθοδος που εφαρμόζει ο εκπαιδευτικός δεν προβλέπει τέτοιου είδους μελέτη, αλλά περισσότερο ενεργητική συμμετοχή στις δραστηριότητες που οργανώνονται μέσα στην τάξη.
Υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μπορούν να συμμετέχουν καλύτερα στην καθημερινή εργασία των παιδιών. Συμμετοχή στην καθημερινή εργασία του παιδιού δε σημαίνει να οργανώνουν αντί για εκείνο την εργασία του. Πρέπει από μικρό να το ενθαρρύνουν, ώστε να διαχειρίζεται τον χρόνο του ορθά και αντί να του λένε «κάθισε τώρα να διαβάσεις, άρχισε από αυτό το μάθημα και σε μισή ώρα να έχεις τελειώσει» μπορούν να του πουν «σκέψου τι έχεις να κάνεις και αποφάσισε από πού θα ξεκινήσεις και πόση ώρα σου χρειάζεται». Παράλληλα, συμμετοχή δεν σημαίνει να επιμένουν πιεστικά να τους πει το παιδί το μάθημα ελέγχοντας μήπως ξεφύγει κάτι, αλλά να προσφέρονται να του δώσουν μια σχετική με το μάθημα πληροφορία που τυχαίνει να έχουν στη διάθεσή τους. Ακόμη, δεν πρέπει να του δημιουργήσουν τη συνήθεια να κάθεται να μελετήσει μόνο όταν κάθονται και εκείνοι δίπλα του. Με τον τρόπο αυτό, θα αργήσει πολύ να καταλάβει ότι η μελέτη του είναι κάτι που αφορά εκείνο το ίδιο και όχι τους γονείς του!
Ενέργειες όπως η επιμονή των γονέων να πει το παιδί το μάθημα ή να παρουσιάσει μια εργασία ακόμα και αν την αντιγράψει από κάπου έχουν ως στόχο ως επί το πλείστον να πείθουν τον δάσκαλο ότι το παιδί μελετάει, παρά να διευκολύνουν την πραγματική μάθηση. Ωστόσο, αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι να βοηθάμε το παιδί να μαθαίνει! Να μαθαίνει αυτά που προσπαθεί να του μάθει το σχολείο αλλά και πράγματα περισσότερα που αφορούν όχι την επόμενη σχολική μέρα αλλά τη ζωή ολόκληρη!
Μία Απάντηση
Είναι γεγονός ότι πολλοί γονείς συνηθίζουν να εμπλέκονται στη μελέτη των παιδιών τους για το σχολείο. Ο λόγος που το κάνουν αυτό είναι ότι θεωρούν πως η παραπάνω εμπλοκή θα έχει θετικά αποτελέσματα στη μάθηση των παιδιών τους. Από την άλλη πλευρά, όμως, ελλοχεύουν και ορισμένοι κίνδυνοι. Η υπερβολική ανάμειξη των γονιών στη μελέτη των παιδιών, που μερικές φορές φτάνουν μεχρι το σημείο να ολοκληρώνουν εκείνοι τις εργασίες αυτές αντί για τα παιδιά, προκαλεί εξάρτηση, καθυστερεί την ωρίμανση των παιδιών και εμποδίζει την καλλιέργεια των δυνατοτήτων τους, ενώ συγχρόνως απειλεί την αυτοπεποίθησή τους. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους δασκάλους, πολλές φορές ο γονιός δεν διαθέτει το απαραίτητο παιδαγωγικό υπόβαθρο, καθώς και την ψυχραιμία & την υπομονή που χρειάζονται. Αποτέλεσμα αυτών είναι ότι, ορισμένες φορές, το διάβασμα μετατρέπεται σε πεδίο αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων με τα παιδιά, πράγμα που συνεπάγεται τη διατάραξη των οικογενειακών σχέσεων, καθώς επίσης και τη δημιουργία εντάσεων & αρνητικών στάσεων από τα παιδιά απέναντι στο διάβασμα και στο σχολείο γενικότερα.
Τι πρέπει, λοιπόν, να γίνει; Και εδώ, η λύση είναι η εφαρμογή της ρήσης των αρχαίων προγόνων μας «παν μέτρον άριστον». Καλό είναι να υπάρχει μια γενική εποπτεία του διαβάσματος των παιδιών από τους γονείς και μια βοήθεια όπου χρειάζεται, χωρίς όμως υπερβολές που θα φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουν οι γονείς.