«Think globally, act locally». Σε ελεύθερη απόδοση, «σκέψου τον πλανήτη, κάνε πράξεις στον τόπο σου» είπε ο Rene Dubos στη Διακήρυξη της Στοκχόλμης. Σε λίγες λέξεις αποτυπώνεται όλη η ουσία της (ιδεατής) σχέσης ανθρώπου και περιβάλλοντος. Μιας σχέσης προβληματικής, η οποία χαρακτηρίζεται από την έλλειψη παιδείας, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, ακόμα και στον 21ο αιώνα.
Η Διακήρυξη της Στοκχόλμης το 1972 αναγνωρίζεται γενικά ως η απαρχή του σύγχρονου κινήματος για τη δημόσια ενημέρωση και την πολιτική αντιμετώπιση σε σχέση με τα παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα. Η παγκόσμια κοινότητα ξεκινά να συνειδητοποιεί ότι οι φυσικοί πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι, παρά το γεγονός ότι ζουν μια μεταπολεμική περίοδο «αφθονίας», και ότι θα πρέπει να διαφυλάσσονται στο όνομα της περίφημης «βιώσιμης ανάπτυξης». Παράλληλα, αντιλαμβάνεται ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση θα πρέπει να ενθαρρυνθεί προκειμένου ο άνθρωπος να αποκτήσει περιβαλλοντική συνείδηση. Είναι άλλωστε κοινά αποδεκτό από μελετητές διεθνώς ότι η εκπαίδευση και το νεαρό της ηλικίας αποτελούν ικανές συνθήκες για τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής συνείδησης.
Η ανακύκλωση είναι ένας όρος λίγο πολύ γνωστός στο ευρύ κοινό. Είναι ίσως το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό, σχεδόν αντανακλαστικά, όταν κάποιος ερωτάται για τις δράσεις που ακολουθεί σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος. Η ανακύκλωση ως τρόπος διαχείρισης απορριμμάτων απαντάται από την αρχαιότητα ακόμη. Είναι δεδομένο ότι σε περιόδους όπου οι φυσικοί πόροι δεν βρίσκονται σε αφθονία, τα υλικά επαναχρησιμοποιούνται με στόχο την εξοικονόμηση πόρων. Επομένως σήμερα, σε μια περίοδο πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, η προσπάθεια για επαναχρησιμοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων φυσικών πόρων αποτελεί κάτι παραπάνω από επιτακτική ανάγκη.
Ποια είναι η διαδικασία της ανακύκλωσης χαρτιού;
Για να ξεκινήσει η ανακύκλωση χαρτιού σε πρώτη φάση απαιτείται να συγκεντρωθεί το χαρτί. Σχεδόν κάθε τύπος χαρτιού είναι ανακυκλώσιμος, όπως χαρτοκιβώτια, συσκευασίες, χρησιμοποιημένες εφημερίδες, γραφικά ειδή, αλληλογραφίες, περιοδικά, κατάλογοι και κάρτες. Έτσι το χαρτί καθίσταται το πιο εύκολο ως προς την ανακύκλωση υλικό, δεδομένου ότι καλύπτει το σύνολο σχεδόν των καθημερινών ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Αφετηρία των πάντων είναι ο διαχωρισμός της χάρτινης ύλης και η εναπόθεση της στους διάσημους πλέον μπλε κάδους. Αξίζει να αναφερθεί ότι εκτός από τα τοπικά και εθνικά δίκτυα συλλογής χαρτιού και χαρτονίου υπάρχει και αγορά παλαιοχάρτου όπου πωλείται μέσω έμπορων σαν πρώτη ύλη. Από εκεί, η χάρτινη ύλη μεταφέρεται με φορτηγά οχήματα σε Κ.Δ.Α.Υ, όπου θα γίνει η ανακύκλωση. Στη συνέχεια ακολουθεί το στάδιο της διαλογής και δεματοποίησης του χαρτιού η οποία μπορεί να γίνει χειροκίνητα ή μηχανικά. Η διαλογή του χαρτιού είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο – καθορίζει το τι θα ανακυκλωθεί και πως; σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή ένωση, η χάρτινη ύλη κατατάσσεται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το πόσο επεξεργασία χρειάζονται για ανακυκλωθούν; όσο ψηλότερη η κατηγορία τόσο λιγότερη και η απαιτούμενη επεξεργασία.
Η δεματοποίηση είναι απαραίτητη όταν υπάρχουν μεγάλες ποσότητες χαρτιού προς ανακύκλωση, συμπιέζοντας τα με ειδικές πρέσες, μετατρέπονται σε κύβους εξοικονομώντας χώρο, γεγονός που καθιστά την όλη διαδικασία ταχύτερη και αποτελεσματικότερη. Στην συνέχεια ακολουθεί το στάδιο διαχωρισμού του χαρτιού από ξένες ύλες. Εδώ με διάφορους μηχανικούς και αυτοματοποιημένους τρόπους, η χάρτινη ύλη απομονώνεται από άλλα υλικά όπως πλαστικά, συνδετήρες σύρματα κτλ.
Το επόμενο στάδιο είναι αυτό της απομελάνωσης, αφορά συγκεκριμένους τύπους τελικών προϊόντων όπως είναι η παραγωγή γραφικού και υγειονομικού χαρτιού. Με την απομελάνωση διασφαλίζεται ότι ο παραγόμενος πολτός δεν περιέχει μελάνι το οποίο αν υπήρχε θα τον «έβαφε» καθιστώντας τον άχρηστο.
Το τελικό στάδιο είναι αυτό της παραγωγής πολτού. Εδώ, με την εφαρμογή διάφορων μεθόδων λεύκανσης ο πολτός είναι έτοιμος για παραγωγή χαρτιού. Όταν δεν πρόκειται να παραχθέι 100% ανακυκλώσιμο χαρτί αναμειγνύεται με φρέσκο πολτό μετά τη φάση της πολτοποίησης αυτού, και προκύπτει ανάμικτος πολτός. Ο λόγος που γίνεται αυτή η ανάμιξη έχει να κάνει με το γεγονός ότι η χάρτινη ύλη μπορεί να πολτοποιηθεί συγκεκριμένες φορές, το όριο καθορίζεται από την αντοχή των ινών του χαρτιού οι οποίες ύστερα από 7 διαδοχικές πολτοποιήσεις κατά μέσο όρο χάνουν την ισχύ τους.
Η ελληνική πραγματικότητα
Στο σημείο αυτό όμως θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς ποια είναι η υφιστάμενη κατάσταση ως προς τις δράσεις του κοινού σε σχέση με την ανακύκλωση στην Ελλάδα. Τι κάνει ο μέσος Έλληνας, σε σχέση με τους Ευρωπαίους πολίτες;
Η απάντηση στο ερώτημα είναι μάλλον απογοητευτική. Σύμφωνα με τον ιστότοπο econews.gr, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά στην ανακύκλωση, δεδομένου ότι το ποσοστό ανάκτησης στερεών απορριμμάτων αγγίζει μόλις το 20% ενώ σε άλλα κράτη μέλη το ποσοστό αυτό μπορεί να ξεπερνά ακόμα και το 70%. Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται τόσο στην έλλειψη θεσμικού πλαισίου, από τη στιγμή που αυτό καθορίζεται λεπτομερώς από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο στη μη συμμόρφωση των ίδιων των πολιτών. Αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, ακόμα και σήμερα προκύπτουν σοβαρά προβλήματα με την αποκομιδή των απορριμμάτων, δεδομένου ότι στους μπλε κάδους ανακύκλωσης εξακολουθούν να βρίσκονται μη ανακυκλώσιμα υλικά, δυσχεραίνοντας έτσι το έργο των αρμοδίων αρχών.
Συμπεράσματα – Προτάσεις
Η λύση είναι εξαιρετικά απλή. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση αποτελούν τα μοναδικά όπλα για την εξοικονόμηση πόρων σε συνδυασμό με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο. Όσες περισσότερες δράσεις και καμπάνιες προωθηθούν σε σχέση με την ανακύκλωση, τόσοι περισσότεροι άνθρωποι όλων των μορφωτικών επιπέδων θα ενημερωθούν για την αξία της στην προστασία του περιβάλλοντος. Η πολιτεία έχει κάνει σημαντικά βήματα ως προς αυτή την κατεύθυνση με τοπικές δράσεις (επιμορφωτικές επισκέψεις σε ΟΤΑ, ενημερωτικές εκδηλώσεις για την πληροφόρηση ομάδων πολιτών κλπ.). Αυτό που μένει είναι να εντυπωθεί στη συνείδησή μας ότι το θεσμικό πλαίσιο και οι υποδομές δεν κάνουν τίποτα μόνα τους, αν δεν υπάρχει πρωτίστως ατομική βούληση.
Κώστας Μπάρτζης
Οικονομολόγος
