Γράφει η δασκάλα της Δ΄ Δημοτικού Καυκή Αριάννα:
…Μια φορά και έναν καιρό, σε μία χώρα φιλελεύθερη, δημοκρατική, με σπουδαία πολιτιστική ιστορία υπήρχε μία ομάδα ανθρώπων χαρισματικών και προοδευτικών που αγαπούσαν την πατρίδα τους και φρόντιζαν να διαδώσουν την «ακτινοβολία» της παντού. Για να το επιτύχουν, όλα τα μέλη της ομάδας είχαν από ένα ισχυρό και ανίκητο όπλο: μία πένα! Αλλά το πιο σημαντικό που είχαν ήταν αγάπη, θέληση και διάθεση για προσφορά στην κοινωνία της εποχής τους. Οι πνευματικοί αυτοί άνθρωποι, καθώς είχαν ιδιαίτερα ανήσυχο πνεύμα, επιδίωκαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους με κάθε τρόπο, παρόλο που οι καταστάσεις τις περισσότερες φορές δεν τους το επέτρεπαν. Και όμως! Εκείνοι συνέγραφαν ξανά και ξανά! Ήθελαν τα έργα τους να γίνουν γνωστά και να αφυπνίσουν συνειδήσεις. Και -εν μέρει- το κατάφεραν. Άλλοι με προσωπικές θυσίες και άλλοι με μελλοντική δικαίωση και αναγνώριση των κόπων τους. Περνώντας, όμως, τα χρόνια συνειδητοποίησαν με ιδιαίτερη θλίψη ότι οι περισσότεροι τους ξέχασαν, καθώς τα έργα τους δεν είχαν σχέση με τη σύγχρονη και μοντέρνα εποχή στην οποία ζούσαν. Και έτσι, τα λογοτεχνικά αριστουργήματα που άφησαν στις επόμενες γενιές ως πολιτιστική κληρονομιά δεν διεκδικούσαν μια από τις πρώτες επιλογές τους… Έπρεπε να γίνει, λοιπόν, μια σημαντική αλλαγή, η οποία θα ξεκινούσε από τον επαναπροσδιορισμό της αξίας των βιβλίων τους…!
Σε γενικές γραμμές, το λογοτεχνικό βιβλίο –σε όλες του τις μορφές- προκαλεί αισθητική τέρψη, προβληματισμό, ψυχαγωγεί, μεταβιβάζει ηθικές αξίες και παρέχει πρότυπα, καθώς βοηθάει το νεαρό αναγνώστη να διαμορφώσει με βιωματικό τρόπο βιοθεωρητικά, ηθικά και αισθητικά κριτήρια. Αποτελεί μια μικρή διαφυγή της πραγματικότητας, διαφυγή που του παρέχει ευχαρίστηση, αναζωογόνηση, εκπαιδευτική και συναισθηματική ανάπτυξη, πόσο μάλλον όταν ο ίδιος είναι μαθητής!
Ο τελευταίος μέσα στο συνονθύλευμα των δραστηριοτήτων και των υποχρεώσεων που καλείται να εκπληρώσει καθημερινώς, συνήθως αποφεύγει την ενασχόληση με την εποικοδομητική διαδικασία της ανάγνωσης και της κριτικής βλέψης ενός λογοτεχνικού εγχειριδίου η ακόμα και ενός κειμένου. Ακόμα και τις ελάχιστες φορές που το επιλέγει αυτοβούλως, προσανατολίζεται περισσότερο στην επιλογή σύγχρονων, πλούσια εικονογραφημένων και χιουμοριστικών διηγημάτων (συνήθως μυθοπλαστικών ιστοριών) που συμβάλλουν στην συναισθηματική και ψυχολογική του αποφόρτιση. «Από το τίποτα, καλό είναι και αυτό…», φανερώνουν οι εσωτερικές σκέψεις των γονέων. Δεκτό, εν μέρει. Με ανάγκη αναθεώρησης ,οπωσδήποτε.
Σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, με τεράστια πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά, η επιδίωξη της εύκολης ή της «ευχάριστης» λύσης έχει και τα αρνητικά της αποτελέσματα. Ο μαθητής- αναγνώστης, όντως, έρχεται σε επαφή με την ανάγνωση ενός βιβλίου, ωστόσο όπως ο ίδιος ο Καζαντζάκης υποστήριζε: “Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα”! Η μεμονωμένη επιλογή σύγχρονων αναγνωσμάτων με αποτέλεσμα την άκριτη απόρριψη και τον παραγκωνισμό μιας –ουσιαστικά- ολόκληρης σελίδας της νεοελληνικής ιστορικής παιδικής λογοτεχνίας, συνιστά μεγάλο σφάλμα και σημαντική παράλειψη στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης μαθησιακής και διδακτικής διαδικασίας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί αλλά και γονείς ακολουθούν την συγκεκριμένη πολιτική. Ελάχιστοι οι μαθητές που από τα εφηβικά τους χρόνια γνωρίζουν τους κλασικούς ελληνικούς λογοτέχνες, αλλά και αποφθέγματα ή ιδεολογίες αρχαίων ιστορικών! Και αν τους έχουν διδαχθεί θα είναι αποσπασματικά χωρίς διείσδυση στην ομορφιά και στα κρυμμένα μυστικά των έργων και των δημιουργημάτων τους.
Η κλασική νεοελληνική λογοτεχνία μπορεί να στερείται εικονογραφημένων σελίδων και χιουμοριστικών πλαισίων συγγραφής, ωστόσο συνδράμει ως επί το πλείστον στην κατανόηση πολλών σελίδων της ελληνικής ιστορίας του παρελθόντος και στην προσέγγιση των κοινωνικό-πολιτισμικών συνθηκών της νεότερης εποχής. Με τη διαχρονικότητα που την χαρακτηρίζει, συμβάλλει, ακόμη, στην εκτίμηση του ελληνικού έθνους και της ελληνικής κληρονομιάς, που σε όλες τις εποχές κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις σε επίπεδο δημιουργίας και πνευματικής ανησυχίας. Η λογοτεχνία αυτή των απαρχών της νεοελληνικής ανάπτυξης προπορεύεται, ανοίγει δρόμους, διαισθάνεται προς ποια κατεύθυνση πρέπει να πορευτεί ένα έθνος, χαλυβδώνει συνειδήσεις και ενισχύει το εθνικό φρόνημα, κάτι που, δυστυχώς, λείπει ιδιαίτερα στην εποχή μας. Μέσα από το σύνολο των έργων της συγκεκριμένης περιόδου, διαπλάθονται συνειδήσεις και διαμορφώνονται χαρακτήρες με ιδανισμό. Επίκεντρο η μελέτη της «ηθικής διάστασης του ανθρώπου» και η ανάπτυξη του πατριωτικού ενθουσιασμού.
Διαβάζοντας, έτσι, έργα του Θεοτόκη, του Μυριβήλη, του Παπαδιαμάντη, του Καβάφη, της Δέλτα, του Παλαμά και άλλων σπουδαίων συγγραφέων, πεζογράφων και ποιητών της νεότερης ιστορικής ελληνικής πραγματικότητας, ο νεαρός αναγνώστης έρχεται σε επαφή με μία πιο ευαίσθητη πλευρά της γραπτής δημιουργίας, στην οποία όλες οι εσωτερικές σκέψεις, βλέψεις, προβληματισμοί και επαναστάσεις αποτυπώνονται μέσα σε λίγες σελίδες και ξεδιπλώνονται μέσα από το ξεφύλλισμα ενός μόνο βιβλίου! Ποιος , άλλωστε, νεαρός αναγνώστης δεν μπορεί να ταυτιστεί με το βασιλόπουλο στο «Παραμύθι χωρίς όνομα» και να επιδιώξει το καλό και την αλλαγή; Ποιο παιδί δεν θα ήθελε να είναι μέλος της παρέας που διέσχιζε τα «Ψηλά βουνά» του Παπαντωνίου;
Σημαντικός σε όλη αυτή την διαδικασία είναι και ο ρόλος του εκπαιδευτικού ή του γονέα ως συναναγνώστη, ο οποίος οφείλει να διατηρεί μια καθοδηγητική και επιβοηθητική στάση , καλλιεργώντας στο παιδί την κριτική σκέψη και ενσυναίσθηση. Σύμφωνα με τον Τζάνι Ροντάρι: «Η αποφασιστική αυτή συνάντηση ανάμεσα στα παιδιά και στα βιβλία γίνεται στα σχολικά θρανία. Αν συμβεί σε ένα δημιουργικό πλαίσιο, όπου θα μετράει η ζωή και όχι η άσκηση, θα μπορέσει να αναδυθεί αυτή η ευχαρίστηση για το διάβασμα με την οποία δεν γεννιόμαστε, γιατί δεν είναι ένστικτο». Με αυτό τον τρόπο, ο νεαρός αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να ανεξαρτητοποιηθεί σταδιακά από την επίβλεψη των γύρω του και έτσι θα επιλέγει μόνος του στοιχεία διαχρονικής αξίας και ιστορικής αυθεντικότητας. Και απαραίτητο βήμα για την κατανόηση των περισσότερων από τα κείμενα μιας παλαιότερης εποχής είναι η επεξεργασία και η «εξέτασή» τους στα πλαίσια της εποχής που γράφηκαν.
Σκοπός όλης αυτής της προσπάθειας, δεν θα είναι φυσικά, η εξ’ ολοκλήρου αλλαγή των αναγνωστικών προτιμήσεων και των επιλογών των παιδιών-μαθητών. Φυσικά και οι ίδιοι είναι ελεύθεροι να κάνουν τις δικές τους αναγνωστικές επιλογές και να προσαρμόζουν στα μέτρα τους- από ένα σημείο και μετά- την διαδικασία της αυτομόρφωσής τους. Ωστόσο, για την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας που θα έχει ανεπτυγμένο εθνικό φρόνημα και πολιτιστική συνείδηση, είναι απαραίτητη και η καθοδήγηση εν μέρει της αναγνωστικής διαδικασίας σε πιο «κλασσικά» έργα. Επιδίωξη δηλαδή είναι ο εμπλουτισμός και ο συνδυασμός και όχι η «απόλυτη» επιλογή. Άλλωστε, όπως λέει ένας σπουδαίος δημιουργός: κάποιος λόγος θα υπάρχει για να συναντηθούν!
