Γράφει η δασκάλα της Β΄ Δημοτικού Κωνσταντίνα Κλουτσινιώτη:
Σίγουρα είναι πολύ σημαντικό να επαινούμε τα παιδιά και μάλιστα αρκετά συχνά, όμως θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς την εστίαση του επαίνου μας και στις παραμέτρους που οδηγούν στον αποτελεσματικό έπαινο. Ας εξετάσουμε, αρχικά, πού θα πρέπει να εστιάζει ο έπαινός μας.
Είναι ουσιαστικό ο έπαινός μας να εστιάζει στην προασπάθεια και όχι στις ικανότητες και τα χαρακτηριστικά των παιδιών. Σύμφωνα με έρευνες, ο έπαινος που επικεντρώνεται στην προσπάθεια που καταβάλλουν τα παιδιά και όχι στην εξυπνάδα τους, ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους. Όταν τα επαινούμε για την ευφυία τους φοβούνται τις δυσκολίες, καθώς ταυτίζουν την έννοια της αποτυχίας με εκείνη της ανικανότητας. Τα παιδιά αυτά έχουν την τάση να δίνουν βάση μόνο στο αποτέλεσμα. Όταν αποτυγχάνουν πιστεύουν ότι η αιτία της αποτυχίας τους είναι η ανικανότητά τους – την οποία θεωρούν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν – και έτσι καταβάλλουν όλο και λιγότερη προσπάθεια στο μέλλον. Επίσης, απαντούν με λιγότερο αυθορμητισμό σε ερωτήσεις και όταν το κάνουν έχουν μειωμένη αυτοπεποίθηση. Επιμένουν λιγότερο όταν έρχονται αντιμέτωπα με δύσκολα θέματα και είναι λιγότερο πρόθυμα να μοιραστούν τις ιδέες τους. Συχνό μάλιστα είναι το φαινόμενο παιδιά ιδιαίτερα ικανά και έξυπνα με τον καιρό να γίνονται διστακτικά και να μην να προσπαθούν οτιδήποτε μπορεί να χαλάσει την εικόνα τους.
Αντιθέτως, τα παιδιά που επαινούνται για την προσπάθεια που καταβάλλουν θεωρούν ότι η εξυπνάδα, όπως και άλλες ικανότητες, μπορεί να βελτιωθεί με αποτέλεσμα να προσπαθούν περισσότερο για τους στόχους τους. Πιστεύουν ότι είναι βασικότερο να προσπαθείς με όλες σου τις δυνάμεις από το να είσαι έξυπνος. Ο έπαινος των προσπαθειών τους τα ωθεί στο να μην τα παρατούν εύκολα και να αναζητούν νέες προκλήσεις. Μάλιστα, σε ό,τι αφορά στο διάβασμα για το σχολείο, ο έπαινος για την προσπάθεια βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν υπευθυνότητα και έλεγχο, στοιχεία που θα τα βοηθήσουν σε ολόκληρη την ακαδημαϊκή τους ζωή.
Μια άλλη πτυχή του επαίνου την οποία είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε γονείς και εκπαιδευτικοί είναι ο τρόπος με τον οποίο ο έπαινος θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πρώτα από όλα, ο έπαινός μας πρέπει να είναι ειλικρινής, δηλαδή να αποτελεί αναγνώριση μιας αδιάψευστης αλήθειας. Όταν πρόκειται για ένα πραγματικό επίτευγμα αποφεύγεται η πιθανότητα να αισθανθεί το παιδί ότι το επαινούμε υπερβολικά. Δεν είναι απαραίτητο να πρόκειται για ένα κατόρθωμα κοσμοϊστορικό ή μεγαλειώδες, αρκεί να έχει πραγματική υπόσταση. Ακόμη, ο αποτελεσματικός έπαινος πρέπει να είναι στοχευμένος. Η καλή συμπεριφορά που επιβραβεύουμε είναι συνήθως και η συμπεριφορά που επαναλαμβάνεται. Αναγνωρίζοντας τις θετικές προσπάθειες που καταβάλλει ένα παιδί το βοηθάμε να αναγνωρίσει και το ίδιο την αξία των προσπαθειών του. Ο έπαινός μας πρέπει να διατυπώνεται εγκαίρως. Ο ειλικρινής και στοχευμένος έπαινος τη στιγμή ακριβώς (ή λίγο πιο μετά) κατά την οποία συμβαίνει μια θετική προσπάθεια έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για την παγείωση της επιδιωκόμενης ενίσχυσης. Ένα άλλο σημείο το οποίο θα πρέπει να προσέξουμε είναι να μην επαινούμε το παιδί μόνο και μόνο επειδή έχουμε την πεποίθηση ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί στο μέλλον να αλλάξει συμπεριφορά. Δεν έχει νόημα να λέμε στο παιδί κάτι ωραίο αλλά άστοχο μόνο και μόνο επειδή ελπίζουμε ότι αύριο ξαφνικά θα αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς του και δεν θα το αναγνωρίζουμε. Τέλος, πρέπει να προσφέρουμε την επιδοκιμασία μας χωρίς να αναφέρουμε παράλληλα και κάτι το οποίο έκανε το παιδί και δεν μας άρεσε. Αυτό μπορεί να ειπωθεί κάποια άλλη χρονική στιγμή και με διαφορετικό τρόπο. Η σύνδεση μιας θετικής και μιας αρνητικής επισήμανσης ενδέχεται να μειώσει – ακόμα και να εξαλείψει – τον θετικό αντίκτυπο στον οποίο στοχεύουμε.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να αποφεύγουμε να επαινούμε τα παιδιά για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν τα ίδια όπως η ευφυία, η εξωτερική εμφάνιση, το ταλέντο στη ζωγραφική ή τον αθλητισμό. Αντιθέτως, πρέπει να τα επαινούμε για τομείς που ελέγχουν, όπως η προσπάθεια που καταβάλλουν, η συμπεριφορά τους, η γενναιοδωρία τους και η υπευθυνότητά τους. Επίσης, για να έχει αποτέλεσμα ο έπαινός μας πρέπει να είναι ειλικρινής, στοχευμένος, άμεσος και ξεκάθαρος. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται η πιθανότητα τα παιδιά να αρχίσουν να εργάζονται συνειδητά και ουσιαστικά!
