Γράφει η Σοφία Φωλιάδη δασκάλα της Α΄Δημοτικού,
Όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια:
« Το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Το να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο.»
Μέχρι σήμερα γινόταν λόγος μόνο για τον γνωστό σε όλους μας δείκτη ευφυίας (IQ) και η νοημοσύνη ενός ανθρώπου ταυτιζόταν αποκλειστικά με αυτόν. Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων οι επιστήμονες άρχισαν να παρατηρούν ότι η θεωρία αυτή δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα. Έτσι λοιπόν, μελέτες και έρευνες απέδειξαν ότι υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες, εκτός της ευφυίας που επηρεάζουν αλλά και συμβάλλουν σημαντικά στην πορεία τόσο της επαγγελματικής όσο και της προσωπικής ζωής των ανθρώπων. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν τη λεγόμενη Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Intelligence). Με τον όρο συναισθηματική νοημοσύνη, ορίζεται «η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τα δικά του συναισθήματα, όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις, δημιουργώντας διαρκώς κίνητρα για τον εαυτό του».
Η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης έγινε ευρέως γνωστή από τον Daniel Goleman. Ο Dr. Goleman (ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Harvard) συμπέρανε μέσα από πολυετείς έρευνες, ότι η Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ) σε σύγκριση με τεχνικές γνώσεις και με τον δείκτη νοημοσύνης (IQ) είναι δύο φορές πιο σημαντικός παράγοντας στην επαγγελματική επιτυχία των εργαζομένων. Σύμφωνα με τον Goleman λοιπόν, ένα άτομο με μέτριο IQ και υψηλό ΕQ, μπορεί να είναι περισσότερο πετυχημένο από ένα ιδιαίτερα ευφυές άτομο, αρκεί να καλλιεργήσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη.
Ποια είναι όμως τα «συστατικά» της συναισθηματικής νοημοσύνης;
- Η Αυτοεπίγνωση: αναφέρεται στην επίγνωση των συναισθημάτων, στην αυτοαξιολόγηση και την αυτοπεποίθηση.
- Ο Αυτοέλεγχος: αναφέρεται στην αυτοπειθαρχία, την αξιοπιστία, την ευσυνειδησία, την προσαρμοστικότητα και την καινοτομία.
- Τα Κίνητρα συμπεριφοράς: η τάση προς την επίτευξη στόχων, η δέσμευση, η πρωτοβουλία και η αισιοδοξία.
- Η Ενσυναίσθηση: η ικανότητα κατανόησης των άλλων, η ενίσχυση της ανάπτυξης των άλλων, ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας.
- Οι Κοινωνικές δεξιότητες: πρόκειται για δεξιότητες επιρροής, επικοινωνίας, ηγεσίας, χειρισμός διαφωνιών, καλλιέργεια δεσμών, συνεργασία, ομαδικότητα.
Αν κάποιος τα μελετήσει αντιλαμβάνεται αυτόματα πόσο σημαντική είναι η καλλιέργεια και η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης στο σχολείο και μάλιστα από τις πολύ μικρές τάξεις του Δημοτικού. Άλλωστε, επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι οι συναισθηματικές δεξιότητες μαθαίνονται καλύτερα από τη γέννηση έως τα τέλη της εφηβείας, όπου και διαμορφώνεται η προσωπικότητα του ατόμου.
Τα παιδιά με ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη, είναι πιο πιθανό να είναι πιο ευτυχισμένα, αισιόδοξα και κοινωνικά και να μπορούν να επιλύουν προβλήματα πιο αποτελεσματικά. Είναι επίσης πιθανό, να έχουν καλύτερη σχολική επίδοση, να είναι λιγότερο παρορμητικά, να έχουν καλύτερη συμπεριφορά και περισσότερους φίλους.
Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν συναισθηματική νοημοσύνη;
- Αποδεχόμαστε τις συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών. Προσπαθούμε να μην απορρίπτουμε τα συναισθήματά τους και να μην τα κρίνουμε γι’ αυτό που νιώθουν.
- Τα βοηθάμε και τα ενθαρρύνουμε να μας πουν τι νιώθουν. Τα αφήνουμε να καταλάβουν ότι, αν θέλουν, μπορούν να μας πουν τι τους συμβαίνει.
- Τα βοηθάμε ν’ αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων.
- Μαθαίνουμε στα παιδιά να ηρεμούν και να μη δρουν παρορμητικά.
- Διδάσκουμε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης των αρνητικών συναισθημάτων.
- Τα βοηθάμε να μάθουν να επιλύουν προβλήματα και να διαπραγματεύονται.
- Τα βοηθάμε να σκέφτονται θετικά για τον εαυτό τους.
- Επιβραβεύουμε το παιδί όταν δείχνει αυτοέλεγχο.
- Μιλάμε και για τα δικά μας συναισθήματα.
Διαβάζοντας τις κύριες κατηγορίες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι κληρονομικοί παράγοντες ή ταλέντα, αλλά επίκτητες ικανότητες και άρα μπορούν ν’ αναπτυχθούν. Είναι καλό να ξεκινά η διδασκαλία νωρίς, να είναι προσαρμοσμένη ανάλογα με την ηλικία, να συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής και να συνδυάζει τις προσπάθειες στην κοινωνία, στο σπίτι και στο σχολείο. Το σχολείο με αυτόν τον τρόπο, μεταβάλλεται σε μια κοινότητα που νοιάζεται, ένα μέρος όπου οι μαθητές αισθάνονται ότι τους σέβονται, τους φροντίζουν και νιώθουν δεμένοι με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους.
