Το Σεπτέμβρη του 1982 μια ομάδα οικονομολόγων που περιλάμβανε τους Robert Costanza, Herman Daly και Charles Hall συναντήθηκε στην Στοκχόλμη με πρόθεση να προβεί σε μεταρρυθμίσεις – φέρνοντας ίσως έτσι και την επανάσταση στην οικονομική επιστήμη. Ο κλάδος των οικολογικών οικονομικών έβλεπε την οικονομία ενσωματωμένη στο φυσικό περιβάλλον και υποστηριζόμενη από αυτό. Το περιβάλλον δεν ήταν απλά μια μεταβλητή που έπρεπε να προστεθεί στα διάφορα οικονομικά υποδείγματα – ήταν το θεμέλιο τους.
Ταιριάζοντας οικολογικά μοντέλα με οικονομικά, ο νεοσύστατος κλάδος των οικολογικών οικονομικών αποπειράθηκε να δώσει επιστημονικά επιχειρήματα για την διατήρηση και το σεβασμό του περιβάλλοντος. Όμως χρονικά η συγκυρία για αυτή την συνάντηση στην Στοκχόλμη δεν θα μπορούσε να ήταν χειρότερη; Κατά την δεκαετία του 70, διακεκριμένοι περιβαλλοντολόγοι ωθούμενοι από την αυξημένη ευαισθησία του κοινού για την οικολογία σύνταξαν επιτυχημένα συγγράμματα και επιστημονικές αναφορές που προέβλεπαν ότι με την τρέχουσα οικονομική μεγέθυνση, η αύξηση της κατανάλωσης και του πληθυσμού θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε έλλειψη φαγητού και φυσικών πόρων.
Με την πετρελαϊκή κρίση του 1973 να κάνει αισθητή την παρουσία της, αυτές οι ανησυχίες έσβησαν σιγά – σιγά στις αρχές του 1980. Η ύφεση και η ανεργία ήταν τώρα στο επίκεντρο και το κοινό φοβούνταν ότι αυτές οι θεωρίες και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που πρότειναν θα οδηγούσαν στον εκτροχιασμό της οικονομίας από την ανάκαμψη – επιβραδύνοντας την. Όταν ο Reagan ανέλαβε εξουσία υποσχέθηκε να αναθερμάνει την οικονομία. Στην προεκλογική του εκστρατεία είχε τεθεί κατά των “περιβαλλοντικών εξτρεμιστών” που έδιναν έμφαση στις φωλιές των λαγών και των πτηνών παρά στην μείωση της ανεργίας. Έφτασε στην Ουάσινγκτον αποφασισμένος να αναστείλει πληθώρα περιβαλλοντικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Επάνδρωσε το υπουργείο περιβάλλοντος, την δασική υπηρεσία και το υπουργείο εσωτερικών με τεχνοκράτες που είχαν την οικολογία χαμηλά στην ατζέντα τους. Σύντομα, εκδόθηκε απόφαση σύμφωνα με την οποία κάθε αλλαγή κανονισμού που αφορά το περιβάλλον και την οικονομία θα υπόκειται σε ανάλυση κόστους – οφέλους.
Η ανάλυση κόστους – οφέλους είναι ένα εργαλείο οικονομικής εκτίμησης που χρησιμοποιείται για τη σύγκριση των αναμενόμενων οφελών από προτεινόμενες επενδύσεις/ έργα, με τα σχετικά μεγέθη κόστους, ώστε να βοηθούνται οι χρήστες στον προσδιορισμό της εναλλακτικής λύσης με το μέγιστο καθαρό όφελος. Όσο περισσότερο τα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος, τόσο περισσότερο θα ωφεληθούν οι τελικοί χρήστες (η κοινωνία) από τη δραστηριότητα του έργου ή από τη σχετική απόφαση πολιτικής.
Γενικά εκείνη την περίοδο οι ανά τον κόσμο κυβερνήσεις στράφηκαν στην νεοκλασική οικονομική θεωρία για να δικαιολογήσουν τις πολιτικές τους αποφάσεις. Η απάντηση των οικολογικών οικονομικών ήταν η κατά μέτωπο επίθεση στην “παραδοσιακή” οικονομική θεωρία. Το κύριο μέτωπο της επίθεσης αυτής εστίαζε στις ατέλειες του συστήματος των αγορών και στην εγγενή του αδυναμία να αποτιμήσει σωστά την αξία του περιβάλλοντος και των υπηρεσιών που μας παρέχει. Τα περιβαλλοντικά κινήματα της εποχής αγκάλιασαν τα οικολογικά οικονομικά και υποσχέθηκαν να συμφιλιώσουν το περιβάλλον με την οικονομική επιστήμη – δημιουργώντας μια αξιόπιστη πλατφόρμα οικονομικής ανάπτυξης που θα διασφάλιζε την προστασία του περιβάλλοντος. Κάπως έτσι μεγάλοι οργανισμοί όπως το ίδρυμα MacArthur επένδυσαν μεγάλα ποσά στην έρευνα και την εξέλιξη των οικολογικών οικονομικών. Ηγετικές φιγούρες στον χώρο του περιβάλλοντος όπως ο Amory Lovins ο Paul Hawken και ο Al Gore “έπιασαν” σιγά – σιγά την γλώσσα και την φιλοσοφία των οικολογικών οικονομικών, όπως ακριβώς συνέβη και με τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι ο κλάδος των οικολογικών οικονομικών ξεκίνησε πριν από 35 χρόνια σαν “λυτρωτική επιστήμη” στοχεύοντας να φέρει στο σωστό μέγεθος την ανθρώπινη οικονομική δραστηριότητα και τις υποδομές που αυτή συνεπάγεται. Σήμερα όμως βρίσκεται σε πολιτικό και ακαδημαϊκό αδιέξοδο; παγιδευμένη σε πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα και σύνθετες εννοιολογικές κατασκευές η επιστήμη των οικολογικών οικονομικών αποτελεί ένα πρακτικό παράδειγμα για αυτούς που έλκονται από επιστημονικές θεωρίες παρά από δημοφιλείς κοινωνικές ανησυχίες προκείμενου να δημιουργήσουν ένα πνευματικό και θεσμικό πλαίσιο για την δημιουργία αποτελεσματικών “πράσινων” πολιτικών…
Κωνσταντίνος Μπάρτζης
Οικονομολόγος – Περιβαλλοντολόγος
