Καινούργια σχολική χρονιά, νέα οράματα, νέες προκλήσεις… Ένας νέος κόσμος προβάλλεται και πάλι με ανάμεικτες σκέψεις και συναισθήματα. Ενθουσιασμός και αγωνία για το μέλλον – το απλό μέλλον, το καθημερινό – , ίσως μελαγχολία και αναπόληση ενός όμορφου παρελθόντος.
Ωστόσο το παρόν είναι αυτό που έχει σημασία. Σε αυτό οφείλουν την ύπαρξή τους οι άλλες δύο χρονικές βαθμίδες. Με βάση το παρόν δημιουργεί κανείς όμορφες αναμνήσεις και συνθέτει σκέψεις και μελλοντικά σχέδια. Μέσα από τις καθημερινές μας πράξεις είτε έχοντας επίγνωση είτε όχι, διαμορφώνουμε το χαρακτήρα μας.
Εξίσου σημαντική, ταυτόχρονα, είναι και η «παρουσία» των άλλων. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αισθανθεί όλοι μας, τα λόγια και οι πράξεις κάποιου άλλου να μας «ανεβάζουν στα ουράνια» ή να μας ταλανίζουν. Αυτός ο τρίτος, ο άλλος, μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε. Κι εδώ, σ’ αυτό το σημείο, είναι καθοριστική η παρουσία του δασκάλου στο σχολείο για τα παιδιά.
Ο δάσκαλος δεν αρκείται μόνο στην παράδοση και την εξέταση του μαθήματος. Στόχος του δεν είναι μόνο να «βγει η ύλη», να «έχουν καταλάβει όλοι μαθητές το μάθημα» και να βάλει βαθμούς. Στόχος του θα πρέπει να είναι να καταλάβει ο ίδιος τους μαθητές του, να τους νιώσει, να τους γνωρίσει. Θα πρέπει να δημιουργήσει το κατάλληλο κι ασφαλές περιβάλλον για το παιδί ώστε να αφεθεί ελεύθερο, να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και να «ζωγραφίσει» τη δική του πορεία. Ο δάσκαλος βρίσκεται σ’ αυτή τη θέση για να ενισχύσει το παιδί, να του δώσει τα απαραίτητα εφόδια για να είναι «ἄριστος». Όχι μόνο στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα αλλά και σε ό,τι αφορά τον ίδιο τον άνθρωπο. Στην καθημερινότητά του, στις πράξεις του, στα όνειρά του. Άλλωστε ο «ἄριστος» για τους προγόνους μας, τους προπάτορες του ανθρωπισμού και της ηθικής, ήταν το άτομο με την «πνευματική υπεροχή». Κι αυτή η πνευματική υπεροχή επιτυγχάνεται μέσω της ορθής αγωγής, η οποία περικλείει όλα τα παραπάνω.
Η ορθή αγωγή οφείλει να ενεργοποιήσει στο παιδί δυνάμεις και ικανότητες, να ανοίξει τις πόρτες του στην κοινωνία και στη ζωή, εφόσον αποτελεί απείκασμα της κοινωνικής ζωής, αλλά και εφόσον η παιδεία οφείλει να προετοιμάσει το παιδί έτσι ώστε να προσπαθεί αργότερα στη ζωή του να μορφώνει τον εαυτό του ολοένα και καλύτερα και με την προσπάθειά του αυτή να υπηρετεί και να υψώνει και το σύνολο όπου ζει. Επίσης, η αγωγή πρέπει να προσδιορίζει την αυθυπαρξία, δηλαδή τη δυνατότητα του ανθρώπου να αυτοπροσδιορίζεται ελεύθερα, να πορεύεται την ανηφορική πορεία προς την αυτοδυναμία και την ολοκλήρωση, σύμφωνα με τις απόλυτες ηθικές αξίες που ορίζουν το σκοπό της, δηλαδή τον αληθινό ανθρωπισμό.
Όλες τις παραπάνω επιδιώξεις μπορεί να υλοποιήσει το σχολείο. Ένα σχολείο που θα είναι ανοικτό στην νεοελληνική πραγματικότητα, η οποία περιλαμβάνει το φυσικό περιβάλλον, τον πολιτισμό, την κοινωνία και το παιδί. Με αυτά πρέπει να εμπλουτιστεί η διδασκαλία και εν γένει η σχολική ζωή. Για μία ορθή αγωγή…
Η παιδεία αρχίζει με τη γέννηση του ανθρώπου και τελειώνει με το θάνατό του. Συντελείται παντού και πάντα. Οι τοίχοι της πόλης, τα βιβλία, τα θεάματα, τα γεγονότα εκπαιδεύουν τους πολίτες.
Κορνήλιος Καστοριάδης
Τρύφωνας Ντάλης Εκπαιδευτικός – Φιλόλογος
